چهل سنت از سنت های پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله
در موضوعات:
کیفیت مداری
امانت داری
بیان کوتاه و گویا
اهمیت زیبایی
نقش بانوان
دعا به شیوه فقیران
لبخند
برگزاری مسابقه دفاعی
شوخی
بوی خوش
آداب سفره
هدیه و ......
قوانین جنگ
زندگی با مردم
دیدار اهل فضل و دانش با رسول گرامی اسلام (ص)
انس با هیبت
تواضع پیامبرانه
مسواک در شب
سلام برای سلامتی
کار در کنار دیگران
پاسخ منفی ، هرگز
اعتکاف ماه مبارک رمضان
ازدواج
تواضع کامل
توریه
خشوع کامل
بهترین ها
پدری مهربان
مجلس پیامبر(ص)
تشییع جنازه
خشیت از مقام خداوند
مهربانی خدا و رسولش
سکوت
حیاورزی
اعتدال در دین
ارزش دنیا
امید برای گناهکاران
دفع ظلم
لباس و عمامه
حمایت از حیوانات
قوانین جنگ
در کتاب بحار می خوانیم :
" وقتی ارتش اسلام برای جنگ موته از مدینه خارج شد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آنها را بدرقه کرد و در ثنیة الوداع توقف نمود و در حالی که همه اطرافش بودند فرمود : به یاری خدا بجنگید دشمن خدا و دشمن خود را در شام بکشید در آنجا مردانی خواهید یافت که در صومعه ها عزلت گزیده اند متعرض ایشان نشوید و مردان دیگری خواهیدیافت که شیطان در سرهای ایشان لانه یافته با شمشیرها آن سرها را بکنید.هرگز زنی و کودکی و نه پیرمردی فرتوت را نکشید نخلی و درختی را از جا نکنید بنایی را خراب نکنید ."
بیان سنت :
جنگ در اسلام چه بصورت دفاع و چه برای تصرف شهرهایی که از نظر اعتقادی در مقابل دین به مقابله برخاسته اند با قوانینی اداره می شود که در این فرمایشات رسول گرامی اسلام (ص) به روشنی می توان یافت.
نکته جالب توجه اینست که در کشتن کسانی که فکرشان انحرافی است با عوان اینکه شیطان در سرهایشان لانه کرده است تاکید می گردد ولی مردانی که در صومعه پناهنده می شود نباید کشته شوند.
اما مساله ای که نشانگر رحمت دین مبین اسلام است نگاه خاصی است که به افراد خارج از جنگ شده و حتی اجازه تخریب منازل یا از بین بردن درختان داده نمی شود.
زندگی با مردم
در کتاب ارشادالقلوب می خوانیم :
« پیامبر صلی الله علیه و آله لباس و کفش خود را وصله می زد و گوسفند خود را می دوشید و با برده غذا می خورد و روی زمین می نشست و از اینکه چیزی از بازار بخرد و به منزل ببرد شرم نداشت و با ثروتمند و فقیر مصافحه می کرد و دست خود را از دست هیچکس نمی کشید تا طرف مقابل دست خود را بکشد و به هر کس که با او روبرو می شد ثروتمند یا فقیر ، کوچک یا بزرگ سلام می کرد و هر چه را که به آن دعوت می شد بزرگ می شمرد هرچند که یک خرمای پوسیده می بود . هزینه های بزرگ زندگی او اندک و طبع او بسیار بزرگ و معاشرت او نیکو بود. برخورد او خوش و همیشه بدون اینکه بخندد متبسم و بدون اینکه عبوس باشد همواره اندوهگین ، و بدون اینکه خوار و خفیف باشد متواضع و بدون اینکه اسراف کند بخشنده بود . وی بسیار رقت قلب و نسبت به هر مسلمانی مهر و محبت داشت. »
بیان سنت :
پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله چنان زندگی می فرمود که تا انسان روی زمین ، حیات دارد می تواند از این اسوه حسنه برای بهتر زیستن ، الگوبرداری نماید.
برخی براین گمان هستند که نمی توان چون رسول گرامی اسلام ، زندگی کرد و اینگونه رفتار بامردم ، اختصاصی نبی اکرم (ص) می باشد.
اما واقعیت اینست که زندگی با مردم نیاز به الگو دارد و اسوه معرفی شده از جانب خدای سبحان ، حبیبش ، محمد مصطفی صلی الله علیه و آله بوده و این زندگی آسان و راحت برای همه مردمان با همه خصوصیت ها ، ممکن و سازگار است.
دیدار اهل فضل و دانش با رسول گرامی اسلام (ص)
در کتاب معانی الاخبار می خوانیم :
« رسم پیامبر (ص) چنین بود که همواره اهل فضل و دانش را می پذیرفت و متناسب با فضیلتی که داشتند آنان را احترام می کرد ، حوائج هرکدام را برآورده می ساخت و آنها را به اصلاح امور و برطرف کردن نواقص خود وادار می کرد و درباره جامعه از آنان پرسش می فرمود و مطالب لازم را برای آنها بیان می کرد و تاکید می نمود که باید این مطالب را حاضران به غایبان برسانند و دستور می داد که نیازهای نیازمندان را به من ابلاغ کنید و بدانید که اگر کسی برای رفع نیاز محتاجان نزد حاکم وساطت کند خداوند گام های اورا در قیامت ثابت و استوار می سازد .»
بیان سنت :
خواص جامعه کسانی هستند که بواسطه فضل و دانش بر دیگران برتری داشته و می توانند با حضور موثر خویش ، مشکلات را بدرستی منعکس ساخته و در حل گرفتاری مردم کوشا باشند.
پیامبراکرم صلی الله علیه و آله به این گروه از جامعه ، احترام خاصی گذاشته ، آنان را به مسئولیتهای اجتماعی که بعهده داشتند توجه داده ، یادآوری می فرمود که مبادا از قشر ضعیف جامعه غافل شوند و در غم آنان شریک نشده به داد آنها نرسند.
رسول گرامی اسلام در رفع حوائج خواص ، اهتمام ویژه ای داشت زیرا حل مشکل یک دانشمند برطرف ساختن معضل یک فرد نیست بلکه می تواند گره گشایی از کار او ، مشکلات دیگران را نیز حل و فصل نماید.
انس با هیبت
در کتاب امالی می خوانیم :
« پیامبر صلی الله علیه و آله در سخاوت و جرات و صراحت لهجه و صداقت و وفای به عهد و پیمان و اخلاق نرم و کرامت در معاشرت از همه مردم بالاتر و برتر بود ، هرکس که در وهله اول با آن حضرت برخورد می کرد ، هیبت و شکوه خاصی از آنحضرت در دل خود احساس می کرد ولی همین که با آن حضرت انس می گرفت احساس علاقه و نزدیکی خاصی می نمود.»
بیان سنت :
شاید دلیل اینکه هیبت رسول گرامی اسلام مانع از انس گرفتن مردم با آن حضرت نمی شد ، این باشد که حضرت رسول (ص) دو ویژگی را که به ظاهر با هم قابل جمع نمی باشد در خویش باهم داشت.
بعبارتی دیگر در عین حالی که صراحت لهجه داشت ، با نرمی و کرامت ، سخن می گفت.
همچنین در حالی که از هیچ کس نمی ترسید اما در عهد و پیمان و صداقت ، کسی به پای آنحضرت نمی رسید.
اینگونه بود که توانسته بود انس با هیبت را باهم داشته باشد.
تواضع پیامبرانه
در کتاب غوالی اللئالی می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله دوست نداشتند که هنگام ورود به مجالس ، جلوی پای آنحضرت ، کسی بلند شود و لذا وقتی که وارد می شدند به خواست حضرت ، هیچ کس برنمی خاست ولی زمانی که بلند می شدند تا به منزل بروند ، همراه آن حضرت می رفتند.»
بیان حدیث :
برخی از روایات در مورد تواضع پیامبراکرم (ص) گیج کننده است و آدمی را در حیرت فرو می برد که با آن جایگاه رفیع و قدر و منزلتی که در نزد حقتعالی داشتند تا این حد خود را در برابر اهل ایمان و حتی عموم مردم ، متواضع قرار می دادند.
امروز برای افراد عادی نیز در هنگام ورود به مجلس عده ای برمی خیزند و اظهار ادب و احترام می کنند چگونه برای آن شخصیت نخست عالم امکان اجازه چنین ادب و احترامی داده نشود؟
شاید یکی از اسرار این تواضع پیامبرانه آن باشد که حضرت می خواستند افراد براحتی با ایشان سخن بگویند و حریمی ایجاد نشود که مشکلات به محضرشان بیان نشود و اینکه اجازه همراهی داده می شد از این جهت بود که تا آخرین فرصت ممکن ، امکان دسترسی به حضرت فراهم باشد.
مسواک در شب
در کتاب مکارم الاخلاق می خوانیم :
« پیامبراکرم صلی الله علیه و آله هرشب سه مرتبه مسواک می زدند ، یک مرتبه قبل از خواب و یک مرتبه وقتی که برای نماز شب بیدار می شدند و یک مرتبه قبل از خروج از منزل برای نماز صبح »
بیان حدیث :
رعایت بهداشت در دین مبین اسلام مورد اهتمام جدی قرار گرفته و رسول گرامی با تاکید بر آنچه در سلامتی آدمی موثر است ، خود الگو و اسوه ای حسنه برای امت خویش بودند.
مسواک که در سلامتی بدن و رعایت بهداشت حائز اهمیت بسیار است ، از جانب رسول اکرم صلی الله علیه و آله حتی در شب که کمتر مورد توجه عموم مردم قرار می گیرد ، سه بار انجام گرفته تا مومنین نیز با تاسی از آن حضرت ، نشاط و سلامتی را بدست آورند.
سلام برای سلامتی
در کتاب جامع الصغیر می خوانیم :
« پیامبراکرم صلی الله علیه و آله به هر کسی می رسید ، بزرگ یا کوچک ، پیش از او سلام می کرد و می فرمود : سلام ، نامی از نام های خداوتد است ، پس آن را میان خودتان پراکنده سازید.
هرگاه مسلمان به عده ای سلام کند ، اگر آنان پاسخش را ندهند ، کسی (فرشته ای) که بهتر و پاکیزه تر از آنهاست ، جوابش را می گوید.»
بیان حدیث :
امتیازی که اسلام برهمه مکاتب توحیدی دارد اهتمام به برادری و سلامتی اجتماعی می باشد بگونه ای که اگر تنها همین سنت پیامبراعظم صلی الله علیه و آله را در پیش سلام بودن ، رعایت کنیم ، خواهیم توانست ، با پراکندن عطر نام خدا در محیط جامعه ، سلامتی را به یکدیگر اهداء نماییم.
ممکن است در این مقدم شدن برای سلام با افرادی روبرو شویم که بهر دلیل ، سلام ما را پاسخ ندهند ، این مساله نباید باعث آزردگی خاطر شود زیرا باید مطمئن باشیم که فرشتگانی هستند که «سلام» را بهتر و پاکیزه تر ، جواب می دهند.
کار در کنار دیگران
در کتاب صحیح بخاری می خوانیم :
« هنگامی که قریشیان و یهودیان مدینه برای هجوم به مدینه ، همدست شدند ، پیامبر (ص) به پیشنهاد سلمان فارسی دستور کندن خندقی را در اطراف شهر داد و خود نیز به کار پرداخت ، کلنگ می زد و خاک ها را در جای دیگر می ریخت.»
بیان سنت :
کار در کنار دیگران به آدمی ، نشاط و طراوت بخشیده ، زندگی سخت را شیرین و آسان می سازد.
حضور بزرگان در کارهای اجتماعی باعث قوت قلب عموم مردم می شود و گاهی تاثیر آن از سخن به مراتب ، بیشتر است.
نبی گرامی اسلام صلی الله علیه و آله همواره در کنار مردم و با مردم زندگی می فرمود و این مساله باعث شده بود تا مشکلات ، کمتر احساس شود و باورها ، از استحکام بیشتری برخوردار گردد.
پاسخ منفی ، هرگز
در کتاب اصول کافی می خوانیم :
« هیچ کس از پیامبر صلی الله علیه و آله چیزی نخواست که جواب منفی بشنود و آن حضرت هیچ سائلی را جواب رد نمی داد ، اگرمی توانست حاجت او را بر می آورد و اگر نمی توانست با زبان خوش او را قانع می ساخت.»
بیان سنت:
برخی گمان می کنند پاسخ منفی دادن نوعی هنر است و بر این تصورند که جواب نه دادن بهتر از آنست که فردی را بی جهت امیدوار کرده و سپس با عملی نشدن خواسته اش ، او را بیشتر ناامید و دلسرد سازیم پس از همان ابتدا با پاسخ منفی ، سخن آخر را اول زده و وعده بیجا نمی دهیم.
بخشی از این سخن ، درست و منطقی بوده و نباید امید واهی برای کسی ایجاد نمود و بجای آب او را راهی سراب ساخت.
اما به این بهانه اگر ترجیح دادیم تا حاجت مردم را گوش نداده و تلاش نکرده ، ردسازیم ، خدا را خوش نیامده و به سنت نبوی عمل نکرده ایم.
باید از پاسخ منفی برحذر بوده و برای تحقق وعده هایمان تلاش کنیم و هرگاه نتوانستیم صادقانه با ذکر دلیل ، فرد مراجعه کننده را قانع نماییم.
آداب سفره
در کتاب اصول کافی می خوانیم :
« پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وقتی که با افرادی غذا می خورد ، اولین کسی بود که دست به سوی سفره دراز می کرد و آخرین کسی بود که دست از غذا خوردن می کشید.»
بیان سنت :
آداب سفره مورد توجه و عنایت رسول گرامی اسلام (ص) بوده است و از جمله برای رعایت حال کسانی که در خوردن ، کند می باشند و یا افرادی که در خوردن شتاب دارند ، حضرت از همه زودتر شروع به خوردن نموده و دیرتر دست از خوردن غذا می کشیدند تا کسی در خوردن غذا ، خجلت زده نشود.
این ادب در سفره باعث می شد تا افرادی که در محضر رسول اکرم (ص) مشغول غذاخوردن می شدند با راحتی و آسودگی غذا خورده و مشکلی احساس نکنند.
هدیه
در کتاب وسائل الشیعه می خوانیم :
« هرگاه در جمع یاران به پیامبراکرم صلی الله علیه و آله ، هدیه ای داده می شد ، به اطرافیانش می فرمود : شما در این هدیه ، سهم دارید.»
بیان سنت :
سنت هدیه دادن و هدیه گرفتن و جبران آن در میان عموم مردم وجود دارد و در احادیث زیادی بر آن تاکید شده است.
نکته ای که در سنت نبوی قابل توجه و تامل است اینکه رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله هنگام گرفتن هدیه ، دیگران را نیز در آن سهیم می نمود زیرا این نوع برخورد ، احساس محبت را در دل ها ، زیاد کرده ، باعث مودت و صمیمیت بیشتر بین اهل ایمان می شود.
اعتکاف ماه مبارک رمضان
در کتاب اقبال می خوانیم :
« پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وقتی که دهه آخر ماه مبارک رمضان فرامی رسید برای عبادت کاملا مهیا می شد و از خانه بیرون می آمد و اعتکاف می کرد و تمام شب را بیدار می ماند و هرشب بین نماز مغرب و عشا غسل می کرد.»
بیان سنت :
ماه مبارک رمضان ماه سرنوشت سازی برای اهل ایمان است زیرا باید در این ماه که به ضیافت حقتعالی دعوت شده اند ، از درجات ویژه این ماه پربرکت بهره مند شوند.
دهه آخر ماه مبارک ، از حساسیت خاصی برخوردار است و شب قدر که به اندازه یک عمر طبیعی ارزشمندتر است در این دهه آخر واقع شده است.
بیداری در این شب های نزول ملائکه ، سرمایه ای است که باید برای عالم آخرت ، اندوخته شود و بکارگیری این سرمایه در عبادت های وارد شده ، بهترین تجارت برای روزی است که بشدت به سود آن نیاز داریم.
ازدواج
در کتاب خصال می خوانیم :
« شیخ صدوق از حضرت علی علیه السلام نقل می کند که ازدواج سنت رسول الله صلی الله علیه و آله می باشد و پیامبر (ص) می فرمود : هرکس دوست دارد از سنت من پیروی کند ، ازدواج نماید که آن از سنت من است.»
بیان سنت :
در زمانی زندگی می کنیم که ازدواج جنبه واقعی خود را از دست داده و به نوعی قرارداد اجتماعی تبدیل شده است که با تشریفاتی همراه بوده و دختر و پسری که چه بسا مدتها باهم بوده اند ، بصورت رسمی در زندگی با یکدیگر به مشارکت می پردازند و در صورت عدم توافق خیلی راحت از هم جدا می شوند.
این نوع پیوند زناشویی ، ازدواجی نیست که بعنوان سنت نبی اکرم (ص) شناخته شده است.
ازدواج مورد عنایت رسول اکرم صلی الله علیه و آله بین زن و مرد ، چنان انس و الفتی ایجاد می کند که مانند آن را در هیچ ارتباط عاطفی نمی توان مشاهده نمود.
تواضع کامل
در کتاب اصول کافی می خوانیم:
« پیامبر صلی الله علیه و آله وقتی که به منزلی می رفت ، در نزدیک ترین جا به محل ورود می نشست.»
بیان سنت :
کرامت آدمی در تواضع و خاکی بودن اوست و انسان های صدر نشین ، معمولا اهل تکبر و خودبزرگ بینی بوده و گمان برتری بر مردم آنها را از واقعیت های اطراف خود ، دور می سازد و همین مساله آنان را آسیب پذیر می سازد.
تواضع کامل که نشانه اش همین نحوه نشست و برخاست می باشد ، باعث می شود تا انسان با برقراری ارتباط سالم با طبقات مختلف جامعه ، حضور موثر و نقش کلیدی خویش را ایفا نماید.
توریه
در کتاب بحارالانوار می خوانیم :
« پیامبراکرم صلی الله علیه و آله هرگاه می خواست به جنگ برود با توریه آن را مخفی می فرمود.»
بیان سنت :
مشکل اصلی برخی از مسلمین ، ساده اندیشی و ساده انگاری مکر دشمن می باشد و از این ناحیه ، ضربات سنگینی به اسلام و مسلمین وارد شده است.
باید دانست ، تدبیر ، تکلیفی است که نباید از آن غافل شد و توریه که همان تاکتیک «محرمانه عمل کردن و گیج کردن دشمن برای اصل غافلگیری» می باشد ، نوعی تدبیر استراتژیک خواهدبود.
متاسفانه در طول سالیان پس از رحلت رسول گرامی اسلام این روش موثر توسط مومنان بطور صحیح بکار گرفته نشد و همین مساله موجب خانه نشینی ، زندان و شهادت حضرات ائمه هدی سلام الله علیهم اجمعین قرار گرفت و شاید یکی از اسرار طولانی شدن غیبت کبری همین موضوع مهم باشد.
باید اهل ایمان بدانند بصیرت و هوشیاری شرط نخست تجلی ایمان در عرصه عمل می باشد و توریه و حفظ اسرار و رعایت اصل حفاظت در برابر دشمن ، تدبیری است که رعایت آن در پیروزی بر دشمن ، تعیین کننده می باشد.
خشوع کامل
در کتاب بحارالانوار می خوانیم :
« پیامبراکرم صلی الله علیه و آله با خانواده اش در حال سخن گفتن و گفتگو بود که وقت نماز فرا می رسید ، آنگاه مثل این بود که ما او را نمی شناسیم و او هم ما را نمی شناسد.»
بیان حدیث :
نبی گرامی اسلام (ص) الگویی است که بشر را به رستگاری می رساند و طریق رستگاری ، عبادت و بالاترین عبادت ، نماز می باشد.
نماز ، مهمترین و اساسی ترین رکن دین بعد از ولایت می باشد که ولایت یعنی پذیرش زمامداری ائمه هدی علیهم السلام شرط قبولی نماز و سایر عبادات خواهدبود.
هنگام نماز ، خشوع ، باید کامل باشد و آدمی جز به خدا نیاندیشد و جز او را نبیند و نشناسد که در این حال ، ارتباطی عمیق بین بنده و آفریدگارش پدید می آید که انسان را به معراجی می برد تا کمال و جمال الهی را به تماشا نشسته از کوثر بندگی ، سیراب گردد.
کیفیت مداری
در کتاب روضة الواعظین می خوانیم :
« هنگامی که ابراهیم ، فرزند رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله ، چشم از جهان فروبست ، حضرت در وقت تدفین ، شکافی در قبرش دید ، آن را با دستش پوشاند و فرمود : هرگاه یکی از شما کاری را انجام می دهد ، آن را محکم و استوار انجام دهد.»
بیان سنت :
محکم کاری و استواری عمل ، اعتمادی را در دل انسان ایجاد می کند که او را از اضطراب و نگرانی ، بیرون آورده ، باعث رونق زندگی آدمی می شود.
کسانی که شهرت به محکم کاری دارند در جامعه از مقبولیت بیشتر و بهتری برخوردارند و با آسودگی خاصی زندگی می کنند.
از ویژگی انسان های درستکار اینست که نگاهشان به کار ، بقای ظاهری آن نیست بلکه آنان به استحکام کار می اندیشند هرچند در ذات کار دوام نباشد.
امانت داری
در کتاب سنن النبی می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در امانت داری بگونه ای بود که حتی نخ و سوزنی اگر به ایشان سپرده می شد ، آن را به سلامت به صاحبش برمی گردانید.»
بیان سنت :
از اوصاف اهل ایمان ، امانت داری است ، خصوصیتی که شدت و ضعف دارد و به همان میزان ، درجه ایمان ، بالا و پایین می رود.
گاهی فکر می کنیم اشیاء و امور بی ارزش ، اهمیتی ندارند که نوعی امانت تلقی شود و از همین نقطه ، انحراف انسان ، آغاز شده و او را به مسیری می لغزاند که دیگر در امور بزرگ هم خدای نخواسته ، خیانت می کند.
البته باید بدانیم ، امانت های الهی که همان نعمت های او می باشد ، باید بدرستی استفاده شود تا مصداق خیانت در امانت نباشد.
بیان کوتاه و گویا
در کتاب سنن النبی می خوانیم :
« از فشرده گو ترین انسان ها بود ، اما در عین ایجاز ، تمامی آنچه را که می خواست بگوید بیان می کرد ، نه زیاده گویی داشت و نه ناتمام گویی . جمله هایش پی در پی بود و میان آنها لحظه ای خاموش می ماند تا شنونده ، سخنانش را دریابد و به خاطر بسپارد.»
بیان سنت :
اعجاز اسلام به کتاب است و قدرت بیان رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه هدی علیهم السلام در تفسیر وحی باعث شد تا این اعجاز ماندگار شود.
واقعیت اینست که سلاحی برنده تر از زبان برای تسخیر فکر و فهم نمی باشد و برای هدایت انسان ها باید از این سلاح در جنگ نرم استفاده کرد تا بتوان وسوسه شیطان و هوسهای انسان را مهارنمود.
بی شک در این جهت الگویی بهتر از شیوه نبی اکرم (ص) نمی توان یافت و این الگو در طول زمان قابل بهره برداری خواهدبود.
بهترین ها
در کتاب معانی الاخبار می خوانیم :
« بهترین افراد نزد پیامبراکرم صلی الله علیه و آله خیرخواه ترین آنان نسبت به مردم و کسانی بودند که با آن ها همدردی و همسویی بیشتری داشته باشند.»
بیان سنت :
گاهی دلسوزان جامعه ، مورد بی اعتنایی بزرگان قرار می گیرند و جایگاه واقعی آنان بدرستی شناخته نمی شود.
دلسوزان جامعه ، کسانی هستند که از همه ، خیرخواه تر و در درد جامعه ، دردمندترند.
باید توجه داشت دلسوزی و خیرخواهی باعث می شود تا انسانیت خود را نشان دهد وگرنه نام آدمی شایسته کسی که درد دیگران را احساس نمی کند ، نخواهدبود.
بوی خوش
در کتاب مکارم الاخلاق می خوانیم :
«مردم پیامبر صلی الله علیه و آله را از بوی خوشی که استشمام می کردند ، می شناختند.»
بیان سنت :
شیوه زندگی با مردم از اهمیت بسیاری برخوردار است و انسان ها به دنبال الگویی هستند تا خویش را بر طبق آن بیارایند.
نوع زندگی و آداب معاشرت ، توسط بزرگان جامعه ، فرهنگ سازی می شود.
از جمله آداب ارزشمند اسلامی استفاده از عطر می باشد که در سنت نبوی ، جایگاه خاصی دارد آنگونه که مردم ، رسول گرامی اسلام (ص) را با بوی خوش آن حضرت می شناختند.
پدری مهربان
در کتاب معانی الاخبار می خوانیم :
« اخلاق رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله بقدری نرم بود که مردم ایشان را چون پدری مهربان می دانستند و از رفتاری یکسان برخوردار بودند.»
بیان سنت :
رفتار پدرگونه پیامبر (ص) با مردم از این جهت می تواند الگویی برای رهبران دینی و سیاسی باشد که احساس تمامی گروه ها و طبقات مختلف جامعه این گونه بود که هریک از آنان خود را برخوردار از محبت و عنایت خاص آن حضرت می دانستند.
البته بدیهی است که خوبان اجتماع ، همه در یک سطح نمی باشند اما در نگاه پیامبرانه و برخورد کریمانه رسول گرامی اسلام (ص) شاهد تساوی رفتار بودند.
مجلس پیامبر(ص)
در کتاب معانی الاخبار می خوانیم :
« مجلس پیامبراکرم صلی الله علیه و آله ، مجلس بردباری و حیا و صداقت و امانت بود و کسی در آن مجلس ، صدای خود را بلند نمی کرد و هیچ کس هتک حرمت نمی شد و لغزش کسی بازگو نمی گردید ، رفتارشان با یکدیگر با تقوا و تواضع بود ، به بزرگترها احترام و به کوچکترها ترحم می نمودند و افراد نیازمند و غریب را بر خود مقدم می داشتند.»
بیان سنت :
رسول گرامی اسلام (ص) مظهر رحمت الهی و بنیان گذار اخلاق کریمه ای است که در جلسات آن حضرت ، تبلور می یافت.
مجلس پیامبر (ص) مجلس فرهنگ سازی برای زندگی انسانی بود ، زندگی حقیقی که با کینه و دشمنی سازگاری ندارد و تنها صاحبان تقوا می توانند اینگونه زندگی کنند تا در فضایی دوستانه و مشفقانه در نهایت سلامت با عزت و کرامت ، روزگار را بگذرانند.
تشییع جنازه
در کتاب دعوات قطب راوندی می خوانیم :
« هرگاه پیامبراکرم صلی الله علیه و آله به تشییع جنازه می رفت ، دچار حزن و اندوه گشته و حدیث نفس می کرد و کم سخن می گفت.»
بیان سنت :
مرگ هرچند برای اهل ایمان ، خوشایند و مطلوب است اما از این جهت که فرصت عمل و اقدام را از آدمی می ستاند و امکان جبران اشتباهات را منتفی می سازد ، بزرگان دین را از مرگ انسان ها ، غمگین می نماید.
البته دور شدن انسان از خویشان و دوستان با مرگ نیز تلخ و ناگوار است و بشر را بشدت نگران و ناراحت می سازد.
همدردی با داغ دیدگان هنگام تشییع جنازه نشان محبت و علاقه ای است که انسان ها عموما و مومنین خصوصا به یکدیگر دارند.
همچنین مرگ ، پیام هایی را با خود دارد که باید با کم سخن گفتن و تامل و حدیث نفس ، آن حقایق را کشف و ادراک نمود.
لبخند
در کتاب مکارم الاخلاق می خوانیم :
« پیامبراکرم صلی الله علیه و آله در حال سخن گفتن ، لبخند می زد.»
بیان سنت :
لبخند زدن در چه زمانی ، تاثیرگذار است؟
اگر در حال سخن شنیدن باشد ، لبخند زدن شاید تلقی به استهزاء گوینده شود و اگر در حال سکوت باشد و بدون دلیل ، لبخند زده شود ، زیبا و عاقلانه نخواهدبود.
بنابراین بهترین زمان لبخند ، وقتی است که آدمی مشغول سخن گفتن می شود که در این هنگام ، کلام به آسانی و زیبایی به مخاطب ، منتقل می شود.
خشیت از مقام خداوند
در کتاب احتجاج می خوانیم :
« رسول اکرم صلی الله علیه و آله در شب آنچنان می گریست که جای نمازش ، تر می شد و این گریه نه بخاطر گناه و معصیت بلکه به دلیل خشیت از مقام خداوند بود.»
آیا در برابر عظمت الهی ، چه حالی داریم؟
اگر عظمت پروردگارمان را درک می کردیم ، آنگاه حالمان دگرگون می شد و در هنگام نماز ، وضعی دیگر داشتیم.
مشکل اصلی در اینست که ما نمی بینیم ، نمی شنویم ، نمی فهمیم.
این اشکال را باید در ذهن و دل یافت و حل مشکل را باید در رفع حجابی که بر اندام ادراکی ما سایه انداخته دانست.
برگزاری مسابقه دفاعی
در کتاب اصول کافی می خوانیم :
« رسول خدا صلی الله علیه و آله مسابقه اسب دوانی برپا کردند و جایزه اش را ظرفی نقره ای قرار دادند.»
بیان سنت :
برگزاری مسابقاتی که در سلامت روح و جسم آدمی موثر است ، می تواند در نشاط و سلامت جامعه نیز تاثری مستقیم داشته باشد.
مسابقه اسب دوانی علاوه بر جایگاه ورزشی آن در آمادگی نظامی آن روزگار نقشی تعیین کننده داشت و اقدام رسول گرامی اسلام (ص) در این جهت ، بسیار حائز اهمیت می باشد.
مهربانی خدا و رسولش
در کتاب وسائل الشیعه می خوانیم :
« رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود : از پروردگار خواستم که حساب امت مرا در روز قیامت به من واگذارد تا پیش امت های دیگر رسوا نشوند اما خدای متعال بر من چنین وحی فرستاد : ای محمد خودم به حسابشان رسیدگی می کنم تا اگر لغزشی از آنان سر زده ، از تو پوشیده دارم که نزد تو نیز رسوا نشوند.»
بیان سنت :
داستان مهربانی خدا را باید از رسولش شنید و باید از کرده خویش خجلت زده باشیم که در برابر مهربانی خدا و رسولش ، حرفی برای گفتن نداریم.
مهربانی رسول اکرم (ص) چنان است که می خواهد امتش در نزد امت های دیگر ، شرمسار نباشند و مهربانی خدای متعال چنین است که می خواهد در نزد پیامبرش ، خجالت نکشند.
شوخی
در کتاب مستدرک الوسائل می خوانیم :
« حسین بن زید می گوید از امام باقر علیه السلام پرسیدم : پدر و مادرم فدایت باد آیا پیامبر (ص) شوخی هم می کردند؟ پس امام محمدباقر (ع) فرمود : از مهربانی حضرت رسول (ص) به پیروانش آن بود که با آنان شوخی می کردند تا بزرگی ایشان چنان برای آنها جلوه نکند که به حضرتش نتوانند نگاه کنند.»
بیان سنت :
شوخی در برخورد ایجاد لطافت نموده و آسانی روابط را سبب می شود ، هرچند زیاده روی در شوخی نیز باعث می شود تا ابهت و هیبت انسان شکسته گردد.
شوخی برای بزرگان این امکان را برای مخاطبین آنان فراهم می کند تا بتوانند نیازمندی خود را به آسانی بیان نمایند.
بی شک عظمت شخصیت نبی اکرم (ص) بگونه ای بود که اگر گاهی حضرت مزاح و شوخی نمی کردند ، کسی یارای نگریستن در چهره مبارک حضرتشان نداشت.
سکوت
در کتاب مستدرک می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله سکوتش به درازا می کشید و بی ضرورت لب به سخن نمی گشود ، خاموشی اش به خاطر خودخواهی نبود ، نکوگفتن را بهتر از سکوت و خاموشی را بهتر از بیجاگفتن می دانست.»
بیان سنت :
چرا سکوت؟
سکوت همیشه مطلوب نیست و گاهی سکوت ، نوعی ظلم محسوب می شود.
اما آنجا که ضرورت ندارد یا سخن گفتن بیجاست یا خود ظلم بحساب می آید ، سکوت و خاموشی ، ضرورت می یابد.
ایمان در اراده سکوت و یا سخن گفتن ، تعیین کننده می باشد.
حیاورزی
در کتاب خصال می خوانیم :
« رسول اکرم صلی الله علیه وآله چنان شرم داشت که به چهره کسی خیره نمی شد.»
بیان سنت :
ایمان با حیا شناخته می شود و جامه تقوا ، حیا و شرم می باشد.
حیاورزی در حرکات و سکنات آدمی رسوخ نموده ، انسان را به شکلی درمی آورد که در برخورد با سائر انسانها خود را نشان می دهد بگونه ای که حتی در خیره شدن به چهره افراد نیز پرهیز می نماید.
اهمیت زیبایی
در کتاب جامع الصغیر می خوانیم :
« پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به زیبایی اهمیت می دادند و به فردی فرمود : بند تازیانه ات را نیکو و زیبا ساز زیرا پروردگار زیباست و زیبایی را دویت دارد.»
بیان سنت :
برخی بر این اندیشه اند که زیبایی ، اهمیت ندارد زیرا بسیاری از خوبان روزگار ، افرادی بوده اند که ظاهری زیبا نداشته اند پس ملاک زیبایی در کارها را مردود می شمرند.
این اشتباهی است که گمان کنیم که زیبایی شخص ، شرط قبولی عمل اوست اما باید بدانیم که خود عمل باید زیبا و آراسته باشد و فردی که ظاهری زشت دارد باید در عملش را به زیبایی انجام دهد و حتی همین چهره نازیبا را بیاراید و خویش را معطر و خوشبو سازد.
نقش بانوان
در کتاب ریاض الصالحین می خوانیم :
« روزی بانویی نزد پیامبراعظم صلی الله علیه و آله آمد و گفت : ای فرستاده خدا مردان از سخنانت بهره مند می شوند ، برای ما روزی معین کن که نزدت بیاییم تا آنچه را از خدایت آموخته ای به ما بیاموزانی. حضرت فرمود : در زمان و مکان خاصی که تعیین نمود گردهم بیایید و آنگاه از مطالب وحیانی به آنان آموخت.»
بیان سنت :
نقش بانوان در جامعه بسیار موثر و کلیدی است اما اینکه این حضور باید براساس زمان و مکان خاصی ، تعریف شود ، حائز اهمیت می باشد.
مشکل امروز جوامع بشری ، اختلاط زنان و مردان و سوءاستفاده جنسی از بانوان و گاهی نیز برده داری بشکل نوین می باشد.
این تحقیر در سنت نبوی مردود است و رسول گرامی اسلام از بانوان بعنوان نیم دیگر جامعه بشری به دیده احترام می نگریست و برایشان بصورتی خاص ، از وحی سخن می گفت.
دعا به شیوه فقیران
در کتاب عدة الداعی می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله دستان خود را هنگام دعا بلند می کرد و مانند فقیری که غذا درخواست می کند دعا می فرمود.»
بیان سنت :
احساس فقر و نیازمندی در محضر خدای تبارک و تعالی ، نشان دهنده شناخت آدمی از مقام و جایگاه ربوبی است.
انسان فقیر با تواضع و خشوع برای طلب مادی خود آن هم از همنوعانش ، دست نیاز دراز می نماید اما همین بشر محتاج غافل از پروردگار خویش هنگام دعا نیز با تکبر و نوعی طلبکاری از خدای متعال ، عرض حاجت می کند.
پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله بواسطه معرفت کامل و شناخت کافی از نیازمندی انسان و عظمت خالق خویش ، چون فقیران دست نیاز دراز می فرمود و خواسته خویش را بیان می نمود.
اعتدال در دین
در کتاب مجمع می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله مردی را دیدند که زیاد نماز می خواند پس فرمود : بر شما باد هدایت میانه ای و سه بار آن را تکرار نمودند.»
بیان سنت :
اعتدال در دین و هدایت به جاده میانه در سنت نبی اکرم (ص) مشهود است و مورد تاکید حضرتش می باشد.
شاید همین اعتدال در دین است که آدمی را به صراط مستقیم رهنمون می سازد و انسان را همواره از نعمت حقیقی و واقعی برخوردار می نماید.
افراط و تفریط بر خلاف سنت پیامبر اعظم می باشد و کسانی که یا با کثرت عبادت ، خود را خسته و بی طاقت می سازند با افرادی که در عبادت ، تنبلی می نمایند ، هردو بر خطا و اشتباه می باشند.
ارزش دنیا
در کتاب وافی می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله بر مردار بزغاله ای گذر کرد ، به اصحاب فرمود : اگر زنده بود چند می ارزید؟ سپس فرمود : سوگند به آن که جانم در دست اوست ، ارزش دنیا نزد خداوند از این مردار کمتر است.»
بیان سنت :
آیا براستی به دنیا دل بسته ایم؟
آیا به مال و فرزند و همسر وابسته ایم؟
آیا از آبرو و شهرت حاضریم برای خدا بگذریم؟
آیا عبور از امیال و هوسها برایمان آسان است؟
دنیا مزرعه اخرت است همین و بس.
ارزش دنیا به تنهایی از یک مردار کمتر است زیرا خداوند دنیا را پست آفرید تا انسان به آن دل نبندد و سنت نبوی نشانگر بی اعتنایی آن حضرت نسبت به مظاهر دنیوی می باشد.
امید برای گناهکاران
در کتاب محاضرات می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در مواجهه با گناهکاران با امید بخشی برای توبه آنان می فرمود : مرد گاهی گناه می کند و با آن به بهشت می رود. گفتند : چگونه؟
فرمود : آن گناه همیشه برابر چشم اوست و ترسناک است تا وارد بهشت می شود.»
بیان سنت :
شیطان می خواهد انسان را پس از گناه ناامید کند تا همین ترسی که در دل ایجاد شده او را از رحمت الهی مایوس ساخته و بر تداوم گناه وادار نماید.
اما این بیان پیامبراعظم (ص) نشان می دهد که این ترس خود زمینه ساز توبه واقعی و راهی برای ورود به بهشت می باشد.
دفع ظلم
در کتاب مجمع می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در تشویق کسانی که برای احقاق حق خویش تلاش می کنند می فرماید : هرکس در راه دفع ظلم از خودش کشته شود شهید است ، چه مرگ گوارایی است که شخص در راه احقاق حق خود بمیرد.»
بیان سنت :
گاهی فکر می کنیم شهادت تنها کشته شدن در راه دفاع از ارزشهای دینی است در حالی که دفاع از حق و جهاد برای دفع ظلم نیز خود ارزش بسیاری داشته و کشته شدن در این راه نیز از نگاه پیامبراعظم (ص) شهادت خواهد بود.
دفع ظلم در سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله نشانگر ایمان حقیقی است و باید بدانیم بسیاری از آیات الهی در جهت ترغیب مومنین به جهاد با ظالمین و ستمکاران نازل شده است.
لباس و عمامه
در کتاب اسد الغابه می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله و علیه و آله لباس سفید را دوست داشت و می فرمود : عمامه زینت اهل علم است.»
بیان سنت :
پوشش و لباس ، نشان فرهنگ و علامت ارزش های برخاسته از باور آدمی است.
در سالهایی که استعمار توانست بر کشورهای اسلامی ، سلطه سیاسی پیدا کند ، تلاشی وافر برای تغییر پوشش و لباس مردم نمود و بویژه با لباس سفید و عمامه به مقابله پرداخت ، هرچند نتوانست در جامعه روحانیت ، این تغییر را عملی سازد.
باید کوشش کرد تا این نشان دینی را برغم تبلیغات استکبار جهانی ، حفظ نمود و آن را بعنوان سنت نبوی قدر دانست.
حمایت از حیوانات
در کتاب واقدی می خوانیم :
« رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در راه مکه سگی را دید که بچه هایش به دورش بودند و شیر می خوردند ، جعیل بن سراقه را فرمود تا جلوی آن سگ بایستد مبادا سواران که می گذرند به وی آسیبی برسانند.»
بیان سنت :
حیوانات که در زندگی با بشر مشترک بوده و چه بسا برای استمرار زندگی اش نقشی را بعهده دارند ، باید مورد حمایت قرار گیرند.
حمایت از حیوانات نشان انسانیت آدمی است و بشر می تواند با چنین احساس مسئولیتی نسبت به همنوعانش بیشتر و بهتر دلسوزی نماید.
مطلبی را که ملاحظه می فرمایید ، چهل سنت از سنت های پیامبر گرامی اسلام
صلی الله علیه و آله می باشد که توسط حجت الاسلام و المسلمین عجمین جمع
آوری گردیده و مورد بحث قرار گرفته است. به امید آنکه بتوانیم پیرو حقیقی
پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت طاهرین علیهم السلام باشیم.
